▪️و سَده نزدیک بود، اُشترانِ سلطانی را و از آن همهٔ لشکر به‌صحرا بردند و گز کشیدن گرفتند* تا سده کرده آید و پس از آن حرکت کرده آید. و گز می‌آوردند در صحرایی که جویِ آب بزرگ بود، بر آن شَرَف* می‌افگندند، تا به بالایِ قلعتی برآمد. و چهارطاق‌ها بساختند از چوبِ سختْ بلند و آن را به گز بیاگَندند. و گزِ دیگر که سختِ بسیار بود بالایِ کوهی برآمد بزرگ. و الهٔ* بسیار و کبوتر و آنچه رسم است از دارات این شب به‌دست کردند.

و سَده فراز آمد، نخست شبْ امیر بر آن لبِ جویِ آب که شِراعی* زده ­بودند بنشست و ندیمان و مُطربان بیامدند و آتش به هیزم زدند– و پس از آن شنیدم که قریبِ دَه فرسنگ فُروغِ آن آتش بدیده بودند– و کبوتران نفط‌اندود* بگذاشتند و دَدَگان* به قارندود* و آتش زده دویدن گرفتند، و چنان سَده­‌یی بود که دیگر آن چنان ندیدم، و آن به‌خرّمی به‌پایان آمد.

تاریخ بیهقی، به مقدمه، تصحیحات و تعلیقات دکتر محمدجعفر یاحقّی، مهدی سیّدی، جلد اول، صص ۴۳۹–۴۳۷

گزکشیدن گرفتند: نوعی تیر بی‌پَر و پیکان که دو سر آن باریک است و میان آن ضخیم است و با آن بازی می‌کنند.

شَرَف: مکان بلند و مرتفع

الهٔ بسیار: عقاب بسیار

شِراعی زدند: خیمه و چادر زدند.

نفط‌اندود: آغشته به نفت[به گواهی متون از گذشته‌های دور ایرانیان با نفت و برخی مواد مرتبط آشنا بودند و در جنگ‌ها استفاده می‌کردند]

دَدَگان: حیوانات درّنده

قاراندود: آغشته به قیر [ رسم سوزاندن حیوانات در جشن سده، و فشفشه و موشک و موش‌دواندن در قدیم رایج بوده است.]

• منبع خبر : کانال استاد شفیعی کدکنی