کمبود دارو نه به این یک ماه گذشته برمی‌گردد نه حتی امسال. سال‌هاست که ایران با کمبود دارو مواجه است اما حالا صف بیماران به داروهای معمول نسخه پزشکان و تولید داخل رسیده است.

هر چقدر می‌گذرد نه تنها مشکل داروهای قبلی حل نمی‌شود بلکه به لیست کمبودها هم اضافه شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد علت این کمبودها نه تحریم بلکه در مدیریت داخلی و احتمالا صادرات داروست.

واردات ۵۰ تن دارو در روزهای اخیر نیاز دارویی کشور را تأمین نکرد. حالا بیماران باید از این داروخانه به آن داروخانه بروند تا بتوانند یک شربت آنتی‌بیوتیک یا حتی آمپول ویتامین c پیدا کنند. برخی از بیماران می‌گویند بیشتر از ۱۰ داروخانه را برای پیدا کردن داروی خود گشته‌اند و همچنان دست خالی از داروخانه خارج شدند. شانس اگر با بیمار یاری کند، داروی مشابه با نسخه اصلی پزشک را پیدا می‌کند. اگرچه برخی از پزشکان می‌گویند استفاده داروهای مشابه کارآیی نسخه اصلی را ندارد.

شربت‌های آنتی‌بیوتیک تنها بخشی از داروهایی است که این روزها بیماران باید برای پیدا کردن آن آواره داروخانه‌ها شوند.

کمبود ۲۰۰ قلم دارو فقط در داروخانه‌های خصوصی

علی فاطمی، ‌نایب رئیس انجمن داروسازان به تجارت‌نیوز می‌گوید: «آمار دقیقی از میزان کمبود دارو در دست نیست. معمولا وزارت بهداشت تعریفی از کمبود دارو ارائه می‌دهد که حساسیتی در این مورد به وجود نیاید. ما در تشکل‌ها و انجمن‌ها هر دارویی که به اندازه کافی در بازار نباشد را کمبود دارو می‌دانیم. آنچه ما از داروخانه‌های خصوصی استعلام کرده‌ایم، حدود ۲۰۰ قلم دارو را کمبود دارند.»

او توضیح می‌دهد: «معمولا سازمان غذا و دارو، کمبود دارو را زیر ۱۰۰ قلم اعلام می‌کند. آماری که انجمن‌ها، مجلس و… اعلام می‌کنند بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ قلم متفاوت است. این اختلاف چهار برابری با آمارهای سازمان غذا و دارو به دلیل تعاریف متفاوت از کمبود داروست.»

نکته مهم دیگر این است که آمارهایی که برخی از مقامات دولتی از کمبود دارو گزارش می‌دهند، در داروخانه‌های دولتی است. این در حالی است که دارو ابتدا به دست داروخانه‌های دولتی می‌رسد. ضمن اینکه جمع کمبود دارو در هر دو بخش عمومی و خصوصی یعنی آمار بالای کمبودها و آوارگی بیشتر بیماران برای پیدا کردن یک قلم دارو.

کم کردن آمار کمبود دارو به سبک سازمان غذا و دارو!

‌نایب رئیس انجمن داروسازان می‌گوید: «پیش از این رئیس سابق سازمان غذا و دارو گفته بود که برای ما مولکول دارو مهم است. به این معنا که اگر دارویی شربت و اسپری آن موجود باشد، دیگر جز لیست کمبود دارویی محسوب نمی‌شود.»

فاطمی ادامه می‌دهد: «از نظر ما این تعریف درستی نیست. هر قلم دارویی که در نسخه بیماران باشد و برای پیدا کردن آن سرگردان شوند، به معنای کمبود داروست. کمبود دارو می‌تواند، مولکول دارو، شکل دارو و حتی دز آن باشد. برای مثال در نسخه بیمار کپسول ۱۲۵ میلی‌گرمی باشد، اما کپسول موجود در داروخانه‌ها ۵۰۰ میلی‌گرمی است. در این حالت بیمار نمی‌تواند کپسول را خرد کند و به کودک خود بدهد.»

به گفته او حتی برند دارو هم مهم است. گاهی پزشک یک برند خاص ایرانی یا خارجی را برای بیمار خود تجویز می‌کند.

علت کمبود دارو تحریم نیست

برخی می‌گویند کمبود دارو به دلیل تحریم‌های ایران است. اما کافی است مروری به مصاحبه‌های برخی از انجمن‌ها و مسئولان مرتبط داشته باشیم، تا دریابیم که آنچه این روزها در روند درمان بیماران وقفه ایجاد کرده، تحریم نیست.

نایب رئیس انجمن داروسازان ایران نیز به تجارت‌نیوز می‌گوید: «ما از نظر ظرفیت برای بیشتر داروهای مورد نیاز مشکلی نداریم. مشکل اینجاست که برخی از تولیدکنندگان از همه ظرفیت خود برای تولید دارو استفاده نمی‌کنند.»

او ادامه می‌دهد: «کمبود نقدینگی کارخانه‌ها برای خرید مواد اولیه و ترخیص از گمرک و پایین بودن قیمت نهایی موجب کاهش تولید از سوی تولیدکنندگان داخلی شد.»

صادرات دارو به روسیه در دوره کمیاب شدن داروها

اما سوال اینجاست که آیا در ماجرای کمبود دارو در کشور می‌توان رد صادرات داروهای ایرانی به روسیه را پیدا کرد؟ پاسخ در مروری به اظهارات برخی از مقامات مربوط است.

روسیه بازاری به ارزش ۲۰ میلیون دلار برای واردات دارو دارد. فروردین ماه سال جاری ایرنا در گزارشی از وضعیت تحریمی دارو در روسیه نوشت. بر اساس این گزارش پس از حمله روسیه به اوکراین و تحریم‌های غرب، این کشور با کمبود دارو به ویژه داروهای حیاتی مواجه شد.

اخیرا سجاد اسماعیلی، مشاور سازمان غذا و دارو درباره صادرات داروهای ایرانی به باشگاه خبرنگاران گفت تا زمانی که نیاز داخل کشور تامین نشده، مجوز صادرات به هیچ شرکتی نمی‌دهد. این در حالی است که ۲۴ مهرماه یعنی در روزهایی که کمبود دارو بارها از سوی رسانه‌ها مطرح شده بود، معاون وزیر صمت از برنامه‌ریزی برای صادرات دارو به روسیه گفت.

علیرضا پیمان پاک گفت: «طبق آمارها واردات دارو و تجهیزات پزشکی در سال ۲۰ میلیون دلار است. با خروج شرکت‌های غربی از این کشور به دلیل تحریم، بازار مناسبی پیش روی شرکت‌های ایرانی قرار گرفته است. برنامه‌ریزی از چند ماه قبل آغاز شده و اکنون به توافقات خوبی در صادرات داروهای ضدسرطان انجام شده است.»

پیش از این نیز صادرات داروهای ایرانی به روسیه صورت گرفته اما بنا بر اظهارات مقامات دولتی پس از تحریم‌های روسیه، ایران به دنبال صادرات بیشتر بوده است.

حدود ۱۰ روز قبل نیز مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو به ایسنا از صادرات دارو به روسیه گفت. به گفته حسین شمالی، سال گذشته ارزش صادرات داروهای ایرانی به روسیه حدود ۷٫۵ میلیون دلار بود. با همه اینها سوال اینجاست که آیا در زمانی که کشور با کمبود دارویی مواجه است، صادرات به روسیه توجیه دارد؟

چه داروهایی به روسیه صادرات می‌شود؟

لیست مشخصی از داروهای صادراتی به روسیه تاکنون اعلام نشده است اما آنطور که مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو گفته اینترفرون بتا و فاکتور هفت دو قلم از این داروهای صادراتی است.

اینترفرون بتا، یکی از داروهایی است که برای بیماران ام اس و کاهش حملات عصبی آنها تجویز می‌شود. محمدعلی صحراییان، نایب رئیس انجمن ام اس ایران به تجارت‌نیوز می‌گوید: «در حال حاضر بیماران ام اس با کمبود این دارو مواجه نیستند اما سال گذشته با کمبودهای مقطعی برای این دارو مواجه بودیم.» یعنی دوره‌ای که این دارو به روسیه صادر می‌شد.

زمزمه کمبود دارو از ابتدای سال

هشدارها برای کمبود دارو به ابتدای سال برمی‌گردد. خردادماه سال جاری مهدی پیرصالحی، نایب رئیس سندیکای صنایع دارویی به خبرآنلاین گفت که اگر شرایط با وضعیت موجود ادامه پیدا کند، در ماه‌های آینده کمبود دارو به ۳۰۰ تا ۴۰۰ قلم دارو می‌رسد.

طولی نکشید که عبدالحسین روح‌الامینی، عضو کمیسیون بهداشت مجلس از کمبود ۳۵۶ قلم دارو تنها در داروخانه ۱۳ آبان که مرجع تأمین داروست، خبر داد. همه آنچه خواندید سرگذشت کمبود دارو تنها در یک سال اخیر است.

• منبع خبر : تجارت نیوز