نصیربوشهر – جواد غلام نژادجبری:اسم اصلی این ناو جنگی (پرچم پولیس) بود که بخاطر اینکه اسم تخت جمشید (پرسپولیس) بود تغییر نام پیداکرد و درلهجه (لفظ بوشهری) به ( پاچم پولیس ) معروف است.

بنا به نوشته مجله بررسیهای تاریخی که در سال ۱۲۹۵میرزا علی اصغر خان امین الممالک برای تدارک سفر دوم ناصرالدین شاه به اروپا رفته بود هنگامی که در لندن بود،ماموریت یافت به فرانسه رفته و در بندر (تولون و دویل ) فرانسه برای دولت ایران کشتی جنگی سفارش بدهد اما کشتی و یا کشتیها مورد نظر به وسیله امین الممالک خریدداری نشد بلکه در سال ۱۳۰۱ این کار به وسیله علی قلیخان مخبرالدوله صورت گرفت و دو کشتی شوش و پرسپولیس در سال ۱۳۰۳ به بندر بوشهر رسید.

نخستین ناو جنگی با ظرفیت ۶۰۰ تن و با قوه ۴۵۰ اسب به مبلغ ۳۰هزار لیره از در ربیع‌الاول ۱۳۰۲ ه‍.ق (ژانویهٔ ۱۸۸۵ م) بندر برمر آلمان راهی بندر بوشهر شد.

ناوبان‌های کشتی همه آلمانی وکارگران وعمله را از ایرانیان ،عربها،هندیان انتخاب کردند،سالن های مجلل و زیبای کشتی پرسپولیس آن را بیشتر شبیه به یک کشتی مسافربری بود تا به یک رزم ناو شبیه باشد. کشتی پرسپولیس علاوه بر سالن فوقانی و سالن اطاقهای زیبا ودستگاه سلطنتی زیرین سه دستگاه توپهای ته پر (هفتادمیلیمتری) ازکارخانه کروب ومقداری تفنگ وباروت وغیره در جبا خانه کشتی موجود بود.

کشتی پرسپولیس تحت نظر (حاکم شهر) مشغول به کارشددر۶ماه اول حتی یک بار از بندرگاهی که روز ورود درآن لنگر انداخته بود خارج نشد.ناخدای آلمانی چندین بار کشتی را چند متری به جلو و عقب بردتا از فرسودگی موتورها جلوگیری کند.حاکم بوشهر از صدراعظم درباره وظایف کشتی جنگی استفسارکردتایکسال بعد هیچ گونه جوابی به او داده نشد سرانجام پاسخ دادند که از این پس حاکم شهر لقب(دریابیگی) خواهد داشت و کشتی جنگی وسایر ناوچه های ضد قاچاق زیر نظر اوانجام وظیفه خواهند کرد.

اولین رئیس ایرانی این کشتی جناب احمد خان دریابیگی بود که از رؤسای قشون و از شاگردان پیاده‌نظام مدرسه دارالفنون به‌شمار می‌رفت و به دلیل لیاقتی که از خود ابراز داشته بود، به ریاست کشتی پرسپولیس منصوب گردید.»احمد خان دریابیگی همچنین اولین لباس نیروی دریایی ایران را طراحی، ناخدایان و مهندسان ایرانی را به جای آلمانی‌ها مسئول امور کشتی نمود و برای ناخدایان و کارکنان کشتی حقوق منظمی تعیین نمود.مهم ترین و اساسی ترین مشکل ایران،بودجه اداره نگهداری کشتی پوسپولیس بود.(لرد کرزن) که در تمسخر و ریشخند پادشاه قاجار و عمال تو ید طولایی دارد و مطالعه دقیقی در اوضاع آن روز ایران نیز کرده است، می نویسد. بودجه این کشتی سالی (۳هزارو ۵۰۰ لیره) است و نامش به اسم (تخت جمشید ) پرسپولیس می باشد.که چند توپ ته پر ایرانی و دو توپ ۷سانتیمتری کروپ دارد و وظایفی که به عهده آن محول گشته است از این قرار است؛

۱:حاجیها را برای زیارت به مکه حمل و نقل کند.

۲:درعید و جشنهاباروت زیادی مصرف کرده شب و روز شلیک نماید.

۳:فرمانداران دولت شاهنشاهی را از این بندر با آن بندر انتقال دهد وگاهگاه هم برای والی فارس وقبله عام خرمای عالی بیاورد.و یکی دیگر از برنامه های کشتی پرسپولیس نظارت بر صید مروارید در جزیره خارگ بود. سرنوشت کارکنان آلمانی کشتی پرسپولیس که فقط چهار نفراز افسران آلمانی درخدمت دولت ایران بودند، هانیکه و آلفردهمیک ، دو فرمانده ناو پرسپولیس که کاپیتان بجای خدمت در کشتی در یک تجارتخانه آلمانی در بوشهر کارمی کرد شوستر،افسر دوم کشتی که (معلم ثانی ) نامیده میشود.کشتی را ترک کرد. اشترس،مهندس مکانیک موتورخانه هم همیشه بود.ناصرالدین شاه که یکسال پس از ورود کشتی پرسپولیس به بوشهر از مخارج سنگین سالانه آن به تنگ آمده بودموقع را مغتنم شمرد دستور اخراج همه آنان را صادرکرد وازاین پس ناخدایان ایرانی بجای آلمانی ها به فرماندهی و ملوانی ناو گمارده می شوند

پس از مدتی که از کوچکترین نشانه فعالیت دریایی ایران در خلیج فارس اثری نبود صدای شلیک توپهای کشتی پرسپولیس درسواحل بندر بوشهر درایام عید به این سکوت طولانی پایان دادکه مبلغ ۱۲هزارتومان به عنوان مخارج کشتی منظور شدواین مبلغ بزرگترین رقم خرجی بودکه طی سال ها درسرتاسربنادرخلیج فارس بحساب دیوان منظور می شد. در سال ۱۳۴۸ هجری (۱۹۲۹)احمدخان دریابیگی به حکومت ایران پیشنهاد کرد تابه او اجازه واگذاری کامل ناو را به ناخدایان بوشهری بدهند واین اجازه صادرشد.اماچون دراین ایام درایران مکانیک کشتی وجودنداشت،نخستین اقدام استخدام یک مهندس مکانیک هندی بود.

نخستین ناخدای ایرانی کشتی پرسپولیس ناخدا ابراهیم دریایی بودکه ۱۵سال هدایت کشتی پرسپولیس را برعهده داشت.بعد از او ،ناخدا عبدالرحمن و بعد ناخدا محمودناظم و بعد ناخدامحمددباش و مدت کوتاهی ناخدامحمد کشتی را هدایت کردند. یکی دیگر از ناخدایان کشتی مرحوم ناخدا عباس دریانورد بود که شش ماه هدایت کشتی بر عهده داشت. کشتی پرسپولیس در دوره رضاشاه پهلوی در فاصله دو کیلومتری جنوب شرق بندر بوشهر پهلو گرفت که با گذشت زمان به زیر آب رفت. در اخبار شنبه ۲۳ فروردین سال ۱۳۰۶ خورشیدی، پس از ۴۱ سال استفاده از کشتی پرسپولیس و ضرورت تعمیر آن چنین آمده‌است:

برطبق راپرت واصله از حکمران بنادر، کشتی پرسپولیس اخیراً محتاج به تعمیر گردیده‌است. از طرف وزارت داخله شرحی به وزارت مالیه نوشته شده که چون کشتی مزبور مورد احتیاج مأمورین کشف قاچاق وغیره می‌باشد، مقتضی است هر چه زودتر برای تعمیر آن اقدام‌های لازم به عمل آید.

وضعیت کشتی جنگی پرسپولیس در زمان شناسایی

همانگونه که توضیح داده شد شناور پرسپولیس در دوران قاجار و به دلیل مخارج بـسیار زیـادآن بازنشـسته گردیـد و در دوران پهلوی اول به حال خود در کنار بندرگاه اصلی بوشهر رها گردید و تا زمان شناسایی مجدد در حدود ۱۲۱ سـال از ورود آن بـه آبهای ایران می گذشت. به گفته ساکنین محلی بخشهای عمده شناور در گذر زمان توسط دلالان محلی به تـاراج رفـت و بدنه شناور به صورت آهن پاره فروخته شده و به تدریج شناور از حالـت اصـلی خـود خـارج گردیـد [۲ .[پـس از آن و در زمـان لایروبی بندر گاه این شناور به بیرون از بندرگاه انتقال یافت(شکل ۱ (و به تدریج در زیر لایه های گلی منطقه پست ساحلی فرو رفت. با ورود این شناور به خارج از بندرگاه و با توجه به ورود شن و ماسه زیاد و رسوب گل و لای در بدنه اصلی به مرور بخـش زیادی از بدنه در زیر بستر دریا مدفون گردید.

جدول ۱ -مشخصات شناور پرسپولیس در زمان شناسایی

مشخصات بقایای شناور پرسپولیس ملاحضات :

ابعاد فیزیکی : طول = ۶۴ متر ، ارتفاع ماکزیمم = ۳/۴ متر

ویژگیهای ظاهری بدن شناور : کاملا” تخریب شده بدون سوپر استراکچر و صرفا” بقایای دو دیگ بخار

باقی مانده است. وضعیت استقراربدنه در آب : در زاویه کمتر از ۲۰ درجه از سمت چپ متمایل گردیده و تقریبا” برابر

۳/۲ کل آبخور موجود در گل قرار گرفته است.

ساختار سازه ای : سازه فولادی با بدنه پرچی کاملا” مستحکم و استفاده لایه های فولاد تقویت شده در قسمتهای تحتانی زیر بدنه ویژگیهای خاص : استفاده از آجرهای به ابعاد ۸۱۴۲۵ در قسمتهای سینه و پاشنه / استفاده از نوعی ماده آب بند قیری شکل مانند در بین بخشهای سازه ای است.

کشتی پرسپولیس تا ۱۳۸۴ خورشیدی در کنار جزیزه عباسک در زیر گل فرو رفته بود تا اینکه در این سال به پیشنهاد استاندار وقت بوشهر جناب آقای افراشته و با پیگیری رییس بنیاد ایران شناسی شعبه بوشهر دکتر عبدالکریم مشایخی و با همکاری فرمانده وقت نیروی دریایی بوشهر امیر اشرفی وپیگری های عبدالرحمن برزگر(مسول سابق املاک و ارزی ملی، رئیس کنونی انجمن سینمای جوانان بوشهر)

عملیات شناور سازی کشتی پرسپولیس توسط غواصان منطقه دوم دریایی بوشهر به فرماندهی امیر دریادار حسین اشرفی، شانزدهم مهر ۱۳۸۵ آغاز و تا پایان مهر طول کشید که پس از انتقال از جزیره عباسک به داک خشک کارخانجات نیروی دریایی با جرثقیل و تریلرهای سوسماری به موزه دریا و دریانوردی خلیج فارس منتقل شد.

در این شناور سازی و انتقال چهل و پنج نفر غواص، راننده، فرمانده عملیات، فرمانده غواصی، جوشکار، نقاش، طراح سازه، فریم ساز و قالب بند،عکاس و فیلمبردار و تعدادی نیز از پرسنل شرکت داشتند.

عکس از

عبدالرحمن برزگر

(رئیس انجمن سینمای جوانان بوشهر)

• منبع خبر : نصیر بوشهر