دولت سیزدهم در شرایطی خود را به مهره روسیه تبدیل کرده است که تجربه تاریخی نشان می‌دهد مسکو در زمان نیاز ایران به کمک این کشور، با بهانه‌های مختلف از همکاری شانه خالی کر اما امروز، ایران تبدیل به‌واسطه صادرات نفت و گاز روسیه شده است.

به دلیل تحریم‌های غرب علیه روسیه، این کشور با مازاد نفت، گاز و فرآورده‌های نفتی مواجه شده است؛ ازآنجاکه روسیه نمی‌خواهد درآمدهای خود را از دست دهد، به دنبال بازارهای جدید است. ایران بهترین گزینه برای روس‌هاست که با تکیه‌بر آن، می‌توانند بخشی از صادرات نفت خود به هند را از طریق سوآپ انجام دهند، گاز خود را به کشورهای پاکستان و عراق رسانده و فرآورده‌های نفتی خود را به ایران صادر کند.

کرملین، نگاهش به ایران یک نگاه ابزاری است هرچند که طرفداران دولت بخواهند با استفاده از ادبیات جدید، از بازی برد – برد بگویند. اصل ماجرا اما این است که ایران در شرایطی به تسهیل‌کننده تجارت روسیه شده است که روس‌ها طی سال‌هایی که تحریم بود، به بهانه‌های مختلف از همکاری با تهران سرباز می‌زد.

نمونه بارز آن، موضوع تهاتر ۵۰۰ هزار بشکه‌ای نفت میان تهران و مسکو در دولت‌های احمدی‌نژاد و حسن روحانی بود؛ به‌عنوان نمونه، در سال ۹۱ که تحریم‌های آمریکا و غرب فشار زیادی به دولت وارد کرد، مذاکرات محرمانه‌ای برای صادرات نفت ایران توسط روسیه مطرح شد.

با توجه به شباهت نفت ایران و اورال روسیه مقامات ایرانی در دولت دهم سه بار به روسیه سفر کردند و در یک فضای اقتصادی – امنیتی، مذاکرات را پیش بردند که درنهایت به دلیل درخواست تخفیف عجیب از سوی روسیه و عقب‌نشینی بانک‌های دولتی این کشور، مذاکرات بی‌نتیجه ماند.

در دولت قبل، حسن روحانی پیشنهادی را به پوتین مطرح کرد که بر اساس آن، قراردادی ۲۰ میلیارد دلاری میان طرفین منعقد می‌شد تا روسیه روزانه ۵۰۰ هزار بشکه نفت ایران دریافت و به نام خود صادر کند. با توجه به شرایط تحریم در ابتدای کار دولت یازدهم و تلاش دولت برای افزایش صادرات نفت در زمان تحریم، این ایده با سرعت بیشتری دنبال شد تا در ازای نفت ایران کالاهای روسی به کشور وارد شود. دراین‌بین مدیریت امور بین‌الملل شرکت ملی نفت خواستار بررسی بیشتر ابعاد این موضوع شد اما مقامات بالاتر عجله خاص خود را داشتند. امور بین‌الملل می‌گفت روسیه باید مشخص کند نفت ایران را در چه بازارهایی به فروش می‌رساند و اگر قرار است شرکت‌های روسی نفت ایران را در بازارهای سنتی ایران به فروش برسانند انعقاد این قرارداد منطقی نیست.

در مقابل اما وزیر نفت در مصاحبه‌های پی‌درپی از آغاز فروش ۵۰۰ هزار بشکه نفت به روسیه می‌گفت که روس‌ها هم بلافاصله این موضوع را تکذیب می‌کردند.
در یازدهمین کمیسیون مشترک اقتصادی و تجاری ایران و روسیه با حضور وزیر نفت ایران و الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه، هر دو کشور از توافق مقدماتی به‌منظور افزایش سطح همکاری‌های تجاری از رقم ۱٫۵ میلیارد دلار فعلی به بیش از ۱۵ میلیارد دلار خبر دادند. سرانجام در این جلسه، قرارداد ۷۰ میلیارد یورو پروژه اقتصادی بین ایران و روسیه به امضا رسید.

چند روز بعد، بیژن زنگنه وزیر سابق نفت در تاریخ ۱۷ مرداد ۱۳۹۴ گفته بود: «امیدواریم هفته آینده نخستین محموله واردات نفتی خود را از ایران وارد کند.»
زنگنه همچنین گفته بود: با الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه در وین توافق کردند که روزانه کمتر از ۵۰۰ هزار بشکه در روز در مقابل پول نقد از ایران خریداری کنند و ایران این پول‌ها را برای خرید اقلامی نظیر فولاد، گندم و محصولات جانبی تولید نفت از روسیه استفاده خواهد کرد.

گرچه این توافق کاملاً به سود روسیه بود، اما نواک چند روز بعد رسماً اعلام کرد برنامه‌ای برای واردات یا سوآپ نفت ایران ندارد؛ درست برعکس این روزهای ایران که باافتخار اعلام می‌کند در حال همکاری با روس‌هاست.

وزیر انرژی روسیه اضافه کرده است: کشور ما برنامه‌ای برای واردات نفت از ایران ندارد و نفت ایران برای اجرای قرارداد شرکت‌های روسی در قالب عملیات سواپ نیز مورداستفاده قرار نمی‌گیرد. وی گفت: ما خودمان کشوری تولیدکننده نفت هستیم و قصد نداریم نفت ایران را بخریم.

بااین‌حال، نواک خاطرنشان کرد، بنا بر یادداشت تفاهم توسعه همکاری‌های تجاری و اقتصادی میان دو کشور، تجار روسی می‌توانند به ایران در زمینه فروش نفت خود در بازار بین‌المللی کمک کنند و ایران می‌تواند پول‌هایی را که از این راه به دست می‌آورد، صرف خرید کالاهای روسی کند.

درنهایت، اصرار ایران برای کمک روسیه بی‌نتیجه ماند و مسکو مانند همیشه، تهران را تنها گذاشت. امروز اما ماجرا طور دیگری رقم خورده و مسکو مانند یک مهره تسهیل‌کننده، روی ایران حساب باز کرده و دولت هم از این نقش خود راضی است!

• منبع خبر : میزنفت