در نشست عصر یکشنبه، ۲۶ شهریور(۱۷ سپتامبر ۲۰۲۳)، چهل‌وپنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو (UNESCO)، پرونده کاروانسراهای ایران (مجموع ۵۴ کاروانسرای تاریخی) بررسی و با تصویب اعضای کمیته به عنوان بیست و هفتمین میراث فرهنگی ملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد.

کاروانسراهای تاریخی ایران

پرونده کاروانسراهای ایران، شامل ۵۴ کاروانسرای تاریخی در ۲۴ استان کشور است که البته از بین صدها کاروانسرا انتخاب شده‌اند و در توضیح ویژگی های آن در پرونده آن چنین آمده است «کاروانسراها یکی از مهمترین اَشکال معماری ایرانی هستند که باعث توسعه مسیرها و نیازهای مرتبط با خواسته‌ها و مقتضیات سفر شده است. این کاروانسراها با مقایسه نقشه ۲۰۰ کاروانسرا انتخاب شده‌اند و هیچ‌یک از آنها نقشه تکراری ندارند. بنابراین مشهود است که کاروانسراها نتیجه و محصول خلاقیت و نبوغ معماران ایرانی در طول تاریخ است.»

«همچنین کاروانسراهای ایرانی مستقیماً درگیر تحولات اجتماعی، فرهنگی بودند، به گونه‌ای که تأثیر آن را در ادبیات، شعر، نقاشی، مینیاتور، موسیقی و همچنین معماری می‌توان دید.از نظر مقایسه، تفاوت کاروانسراهای ایرانی با چند نوع دیگر از کاروانسراهای موجود در خارج از ایران در شکل و نقشه است. زیرا به نظر می‌رسد نوع دیگر کاروانسراها از نمونه‌های اولیه ایرانی آمده است.»

دیرگچین (قم)، نوشیروان (اصفهان)، پرند/قلعه سنگی(رباط کریم)، رباط شرف (سرخس)، سنگی انجیره (اردکان)، جمال‌آباد (میانه)، عباس آباد تایباد (تایباد)، فخر داوود (نیشابور)، شیخعلی خان (شاهین شهر)، مرنجاب (آران و بیدگل)، امین آباد (شهررضا)، گبر آباد (قمصر)، مهیار (شهررضا)، گز (دهستان گز)، کوهپایه (کوهپایه)، مزینان (داورزن)، ایزدخواست (آباده)، فخرآباد (بجستان)، سرایان (سرایان)، قصر بهرام (گرمسار)، آهوان (خاورشهر)، میامی (شاهرود)، عباس‌آباد (شاهرود)، میاندشت (شاهرود)، زین الدین (مهریز)، میبد (میبد)، فارسفج(تویسرکان)، خواجه نظر (جلفا)، دهدشت (دهدشت)، بیستون (بیستون)، گنجعلی خان (کرمان)، گویجه بل (اهر)، خوی (خوی)، صائین (نیر)، تی تی (سیاهکل)، باغ شیخ (ساوه)، زعفرانیه (سبزوار)، مهر (سبزوار)؛ ینگه امام (ساوجبلاغ)؛ بستک (بستک)؛ برازجان (برازجان)، خرانق (اردکان)، آجری انجیره (یزد)، افضل (شوشتر)، نیستانک (نائین)، چاه کوران (راور)، چمشک (پل دختر)، رشتی (اردکان)، تاج آباد (بهار)، ده محمد (طبس) ، خان (خوی)، چهل پایه (طبس)، سعد السلطنه (قزوین) و رباط قلی (جاجرم)، ۵۴ کاروانسرا و رباطی هستند که در پرونده کاروانسراهای ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شدند.

نمایندگان ایکوموس، قطر، زامبیا، پادشاهی عمان، نیجریه، روسیه، هند، آفریقای جنوبی، مالی، یونان، اتیوپی، عربستان سعودی، بلژیک، بلغارستان و آرژانتین با اشاره به تاریخچه، سازه معماری، اهمیت و جایگاه آن در سفرهای تاریخی در مسیرهای بیابانی، ارزش های فرهنگی از ثبت کاروانسراهای ایران حمایت کردند.
رسول وطن‌دوست به نمایندگی از هیأت اعزامی ایران در ریاض گزارشی از پرونده کاروانسراهای ایران ارائه کرد.
وی همچنن برای اشاره تاریخی به کاروانسراها در ایران، سخنان خود را با ابیاتی از مثنوی معنوی مولانا که به حکایت سه مسافر (مسلمان، مسیحی و یهودی) اشاره دارد، به پایان رساند:
کرده منزل شب به یک کاروانسرا
اهل شرق و اهل غرب و ماورا
مانده در کاروانسرا خرد و شگرف
روزها با هم ز سرما و ز برف

• منبع خبر : ایرنا