نصیر بوشهر – اصغر ابراهیمی – زمانی که آلبرت انیشتین در دانشگاه پرینستون مشغول تحقیق و تدریس بود، به اتفاق دستیارش از جلسه امتحان دانشجویان دکترای فیزیک برمی‌گشتند. دستیار بعد از نگاهی که به برگه سؤالات داشت، رو به انیشتن می‌گوید، جناب پروفسور، آیا این همان سؤالات امتحانی نیست که سال قبل از دانشجویان همین دوره گرفته بودید؟ انیشتن پاسخ می‌دهد، بلی، همان است. دستیار مبهوت با خود می‌اندیشد، عجب، بزرگ‌ترین دانشمند و فیزیکدان دوران حتی حاضر نشده چند سؤال تازه طرح کند، از تنبلی است یا دلیلی دیگر؟
انیشتین که متوجه حیرت دستیارش شده، به وی می‌گوید، نگران مباش، سؤالات همان‌اند ولی پاسخ‌ها خیر، نظریات جدید پاسخ‌ها را تغییر داده‌اند.

در واقع انیشتن درس پرهیز از جزم‌اندیشی می‌دهد، نمی‌توان باورها را بدون لحاظ نمودن کوچک‌ترین انتقادها و بطور کلیشه‌ای بدون تحلیل و واکاوی و تحقیق در شرایط جدید بکار برد، در غیر این صورت بروز فاجعه دور از ذهن نخواهد بود. جهان در حال تحول است، هم علم و دانش و علوم پایه در حال به روز شدن هستند و هم تکنولوژی دائماً دگرگون و پیشرفت می‌کند. نمی‌توان نسخه‌ای در دست داشت و آن را برای هر عارضه‌ای تجویز نمود، حتی برای عوارض یکسان. تاریخ بشر گورستان فرهنگ‌های بزرگی است که به ناگهانی متلاشی شدند، زیرا نتوانستند در برابر خواسته‌ها و اندیشه‌های نو واکنشی منطقی، سنجیده و آگاهانه نشان دهند. در تنازع بقا نیز جاندارانی در طول تاریخ تکامل، بقا و تکامل می‌یابند که بیشترین تطابق را با تغییرات داشته باشند. پافشاری بر یک ایده و عدم تلاش برای جستجوی راه حل‌های خلاقانه، که نوعی واکنش منفعلانه در مقابل کسب دانش و آگاهی است، ساخت زندانی با حصار نامرئی است، و می‌توان ادعا نمود ملتی که برای آگاهی تلاشی نداشته باشد و خواستار آزادی باشد، جز گرفتار دیکتاتوری شدن گریزی ندارد.
وظیفه یک آموزگار خوب، تشریح درست مسئله است و برانگیختن ذهن کنجکاو محصل و دانشجو جهت یافتن بهترین راه حل با حداقل هزینه. چه اینکه حل یک مسئله با هزینه‌های نامتعارف خساراتش از عدم حل مسئله ممکن است بیشتر باشد. هزینه‌های نامتعارف شامل هزینه‌های پنهان نیز می‌شود. علوم اجتماعی و سیاسی نیز از این امر مستثنی نیستند، دشمن همیشه دشمن نیست، باید به دنبال گسترش حلقه دوستان بود و تنگ نمودن حلقه نارفیقان، و این با کنار گذاشتن جزم اندیشی قابل حصول است. حتی در زندگی خانوادگی نیز همینگونه است. مصالحه و دیالکتیک در مقابل خشک‌اندیشی و دُگماتیسم، برای حصول به نتیجه بهینه، ایجاب می‌نماید از برخی باورها درگذریم، برای دستیابی به نتایج و منافع بزرگ‌تر و بهتر بایستی جایی از برخی منافع کوچکتر صرف نظر کرد.
لاندائو فیزیک‌دان و آموزگار بزرگ فیزیک می‌گوید، ما فقط یکبار زندگی می کنیم، آن هم مدت  خیلی کوتاهی،  زندگی دیگری وجود نخواهد داشت.  باید هر لحظه را  بدام انداخت.  در هر لحظه  باید زندگی  خود را  شادتر و جالب تر کرد.  هر روز  من از دانستن اینکه چه قدر امکانات روشن زندگی بدون آنکه استفاده شوند از  دست می روند رنج می برم. لاندائو با اطمینان می گوید: فرمول خوشبختی:  کار، معاشرت و عشق است. بایستی بین مؤلفه‌های زندگی توازن ایجاد نمود، بسیارند کسانی که تعصب خشکی در یکی از زمینه‌های زندگی بکار می‌برند، یا غرق در کارند یا مدام با دوستان یا در زنجیر عشق. این یعنی فاصله از آزادی، یعنی دربند بودن.