تقویم و گاه شمار خورشیدی، تقویمی که ایرانیان از عهد باستان از آن بهره می بردند، از بهترین تقویم های جهان است، تقویم امروزین، که به نام تقویم یا گاه شمار جلالی شناخته می شود، توسط گروهی ریاضیدان و اخترشناس که در رأس آنان حکیم عمر خیام بود به سفارش ملکشاه سلجوقی و با اصلاح گاه شمار یزدگردی تدوین و طراحی گردید. تغییر فصول ، آغاز ماه ها و شمار روزهای هر ماه بر اساس آهنگ چرخش زمین بدور خورشید تنظیم گردیده است. در این تقویم چهار روز متمایز وجود دارد که در محاسبات فضایی از اهمیت بسزایی برخوردارند:
۱٫ اعتدال بهاری، روز نخست نوروز اول فروردین، آغاز فصل بهار. طول روز و شب در این روز با هم برابرند. از این روز به بعد تا روز انقلاب تابستانی به مدت زمان روز افزوده می شود و روزها نسبت به شب ها طولانی تر می شوند.
۲٫ انقلاب تابستانی، روز نخست فصل تابستان، اول تیر ماه. طول روز از طول شب بلندتر است. این روز طولانی ترین روز سال است. از این روز به بعد تا روز اعتدال پاییزی به مدت زمان شب افزوده می شود.
۳٫ اعتدال پاییزی، روز نخست فصل پاییز، اول مهر ماه. طول روز و شب در این روز با هم برابرند. از این روز به بعد تا روز انقلاب زمستانی به مدت زمان شب افزوده می شود و شبها نسبت به روز ها طولانی تر می شوند.
۴٫ انقلاب زمستانی، روز نخست فصل زمستان، اول دی ماه. طول شب از طول روز بلندتر است. این شب طولانی ترین شب سال است. از این روز به بعد تا روز اعتدال بهاری به مدت زمان روز افزوده می شود. این شب در ایران به شب یلدا مشهور است.
بهترین دستگاه مختصات نجومی برای مطالعه وضعیت زمین در منظومه خورشیدی بر پایه همین تقویم استوار است. خط واصل بین زمین و خورشید در اعتدال بهاری یک محور نجومی مبنا بین منجمان و دانشمندان فضایی است.
حرکت وضعی یا چرخش محوری زمین، شب و روز را پدید می آورد و محور چرخش وضعی زمین بر صفحه دایره البروج عمود نیست بلکه به میزان ۲۳/۴ درجه انحراف دارد. همین انحراف باعث پدیدار شدن فصول در روی زمین است.
صفحه دایره البروج تعیین کننده مدار چرخش زمین به دور خورشید است.

• منبع خبر : نصیر بوشهر