▪️نفرین اثرات جادویی قوی داشت. چرا دشنام این همه سوزناک است؟ به نظر می‌رسد صیغهٔ انشاء در اعصار کهن جنبهٔ اجرایی داشت چنان‌که در صیغ عقد و بیع مانده است. وقتی می‌گویی بعتُ یا اشتریتُ عمل صورت گرفته است. دشنام هم همین حکم را داشت. مثلاً وقتی می‌گفتی مادر و خواهرت چنین و چنان، گویی عملی تحقق یافته است. لذا برای قدما مسئله نام و ننگ مطرح بود. نفرین هم همین حکم را داشت، دشنام جزو نفرین است.

در شاهنامه در پادشاهی بهمن، بهمن زال

را اسیر می‌کند، فرامرز را می‌کشد، سیستان را تاراج می‌کند و هیچ ناراحت نیست تا آن‌که بهمن متوجه می‌شود که رودابه خاندان بهمن را نفرین کرده است، فوراً خود را به پشوتن می‌رساند. پشوتن رنگِ رو باخته می‌گوید کار به جای باریک کشیده و باید زود از این منطقه  خارج شویم و جبران مافات کنیم. همین کار را می‌کنند و زال را آزاد می‌سازند. مسئلهٔ مهم این داستان که برای خوانندهٔ امروزی قابل درک نیست این است که پشوتن اصلاً انتظار چنین عکس‌العمل مهمّی یعنی نفرین را از رودابه نداشته است. رودابه می‌گوید:

مبیناد چشم کس این روزگار

زمین باد بی تخمِ اسفندیار

از آن آگهی سوی بهمن رسید

(فوراً) به نزدیک فرّخ پشوتن رسید

پشوتن زِ رودابه پُر درد شد

از آن شیون او رُخش زرد شد

به بهمن چنین گفت کای شاهِ نو

چو بر نیمهٔ آسمان ماه نو

به شبگیر از این مرز لشکر بران

که این کار دشوار گشت و گران…

بفرمود پس بهمن کینه‌خواه

کز آنجا برانند یکسر سپاه

ج ۶، پادشاهی بهمن/ ب ۱۴۹ به بعد

اسفندیار در هفت‌خوان به گرگسار قول داد که:

به رویین دژت بر سپهبد کنم

مبادا که هرگز به تو بد کنم

هفت‌خوان اسفندیار/ ب ۲۰۰

اما وقتی گرگسار او را نفرین می‌کند:

همه اختر بد به جان تو باد

بریده به خنجر میان تو باد

به خاک اندر افگنده پر خون تنت

زمین بستر و گرد پیراهنت

اسفندیار فوراً او را می‌کشد.

مباهله در نزد اعراب هم همین تأثیر جادویی را داشت و در تاریخ اسلام در این باب داستان‌هایی است.

شاهِ نامه‌ها

صص ۵۱۹–۵۱۷

استاد سیروس شمیسا

• منبع خبر : کانال استاد شفیعی کدکنی