محمدرضا شفیعی کدکنی: ▪️شعر‌های عرفانی دو‌گونه‌اند: شعر‌هایی که موضوع عرفانی دارند و شعر‌هایی که سِتِ set عرفانی دارند و ابزار و اصطلاحات عرفانی در آنها دیده می‌شود. حافظ در عصری که زندگی می‌کرد نفسش مرتبط بوده است با عرفان و جریان‌های عرفانی آن روز. این‌گونه می‌توان غزل‌های حافظ را طبقه‌بندی کرد: غزل‌های خالصاً موضوعاً و […]

محمدرضا شفیعی کدکنی ▪️زِ حافظانِ جهان کس چو بنده جمع نکرد لطایفِ حکَمی با نکاتِ قرآن ▪️تا آنجایی که به یاد می‌آورم، قبل از خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی، متوفی ۷۹۱، ظاهراً هیچ شاعری تخلّصِ حافظ نداشته است، امّا پس از او کسانی به نام «حافظ» شهرت داشته‌اند و شعر هم می‌گفته‌اند، اما هیچ کدام […]

محمدرضا شفیعی کدکنی▪️صوفیه نردبانِ شگفت‌آوری یافته‌اند که عبارت است از زبان و قلمروِ واژگان و به یاری تأمّل در واژه‌ها به سفر در عوالم روحانی پرداخته‌اند. از مجموعهٔ سفرنامه‌های روحانی باقی‌مانده در ادبیات اسلامی، می‌توان به معراج بایزید که روایات گوناگون از آن باقی است اشاره کرد، نیز به رسالهٔ بدوِّ شأنِ حکیم ترمذی (قرن […]

محمدرضا شفیعی کدکنی▪️وقتی به حرکتِ مورچه‌ای روی دیوار می‌نگریم، موضوع اندیشهٔ ما حرکت مورچه است بر روی دیوار و آنگاه که به آفاق بی‌کران کهکشان‌ها می‌اندیشیم، میدان تفکّر ما قلمروِ پهناوری است به وسعت هستی. صرفِ اندیشیدن به حرکتِ مورچه یا بی‌کرانگیِ هستی، اعتباری به «اندیشه» ما نمی‌بخشد، می‌توان دربارهٔ حرکت مورچه بر روی دیوار، […]

محمدرضا شفیعی کدکنی – شمس مردی دیر‌جوش، تنگ‌حوصله و بی‌اعتنا به تمام موازینِ حاکم بر عُرف و عادت‌های زمان بوده است: خود غریبی در جهان چون شمس کو؟ از آن مردانی که خشت زیر سر و بر تارَک هفت‌اختر پای دارند و داوریِ خلق جهان را، به پشیزی نمی‌گیرند. نگاه شمس به مسائلِ عصر، در […]

محمدرضا شفیعی کدکنی▪️با اینکه پس از یک قرن و نیم کوششِ ملتِ ایران، هنوز، بنیاد عقلانی جنبش رومانتیسم، که اومانیسم است در کشور ما تحقق نپذیرفته است و ظاهراً به این زودی‌ها هم تحقق نخواهد پذیرفت، امّا شهریار، بی‌هیچ تردیدی بزرگترین شاعر رمانتیکِ زبان فارسی است. روی کلمهٔ رمانتیک باید قدری درنگ کنیم. ژورنالیسم بی‌سواد […]

  ▪️ساخت و صورت در هنرها، جوهر فرهنگ و جوهر آن زبان است. شاعران شیعی هرگز در مرکز فرهنگ عصر خود نبوده‌اند؛ در حاشیه بوده‌اند و غالباً از طبقهٔ کم سواد و کم فرهنگ. وقتی که در عصر صفوی به مرکز فرهنگ راه یافتند و عامل «جاذبه» به گونه‌ای نیرومند شکل گرفت و در میان […]

محمدرضا شفیعی کدکنی▪️با این‌همه، در تحولاتِ کلانِ جوامعِ بشری، این مسألهٔ «جذب» و «مجذوب‌ها» یکی از نشانه‌های قدرت واقعی هر مرکز یا هر دوره‌ای است. در این سال‌ها کوچکترین نشانی از این نیروی جاذبه به چشم نمی‌خورد. ما درین چشم‌انداز به فیزیک و ریاضی کاری نداریم، بحث بر سرِ خلاقیت‌های فلسفی و فرهنگی و هنری […]

▪️فرهنگِ ایرانِ مزدایی با جذب بخش‌های عظیمی از فرهنگ سامی، از طریق اسلام، تبدیل به یک شبکه و مرکز جذب بزرگی شد و منظومه‌ای را تشکیل داد که در آن در کنار شفای ابن‌ سینا و حکمه‌الاشراق سهروردی، شاهنامه و رباعیات خیام و منطق الطیر و مثنوی و دیوانِ شمس تبریز و خمسهٔ نظامی و […]

محمدرضا شفیعی کدکنی▪️در این جوّ هنریِ آشفته، از این دعوی‌های کودکانه که بگذریم، پس از نیما، میم. امّید را با اسلوب‌ترین شاعر زبان فارسی خواهیم یافت؛ زیرا تنها اوست که با پذیرفتن اصولی در زمینهٔ موسیقی شعر و قالب آن و عناصر پیوند معنوی در شعر(چه آنها که خود به وجود آورده و چه آنها […]