▪️تاریخ تمدن، یا تاریخِ بشریت، زنجیرهٔ شکل‌گیری «مراکز» و «شبکه»های جاذبهٔ فرهنگی و هنری و دینی و اقتصادی و زوال و جابجایی این شبکه‌ها و مراکز است. هر دین و هر دولت و هر هنر و هر ادبیاتی یک شبکه یا مرکز جاذبه است که می‌تواند تا بی‌نهایت گسترش یابد و هر مجذوب (= قابل […]

حق این است که نسل مشروطیت، با همهٔ نقاط ضعف که در زندگی اغلب مردانش می‌توان یافت، نسلی است سربلند. بعد از شهریور ۱۳۲۰ و به‌ویژه بعد از کودتای ۱۳۳۲ و به‌ویژه‌تر بعد از اصلاحات ارضی و انقلاب سفید و همین‌طور بیا تا بعد و بعدتر، ایران به‌ لحاظ اجتماعی دچار یک نوع مسخ روحی […]

▪️الیوت می‌گفت: شاعرِ خام و بی‌تجربه تقلید می‌کند و شاعر پخته و خلاق می‌رباید. تمام تحوّلات و بدعت‌ها و بدایعِ شعرِ مدرنِ ایران تابعی است از متغیّرِ ترجمه در زبان فارسی. آنچه شعرِ اخوان و فروغ و سپهری و شاملو را در نمایشگاه بین المللی شعرِ جهان، به حدی رسانده است که مایهٔ سرشکستگی ما […]

نصیر بوشهر -▪️جامعهٔ ایرانی بعد از اسلام در طول تاریخ ده–دوازده قرنی‌اش دو آسیبِ بزرگ دیده که هنوز هم در عوارض ذاتی همان آسیب‌ها گرفتار است و به این زودی هم راهِ نجاتی برای این جامعه نمی‌توان یافت؛ که درین دایره صاحبنظران حیرانند. ریا و خودکامگی دو ضربه‌ای بوده که بر پیکر اجتماع ما خورده […]

یک: رباعی، نوعی شعرِ ایرانی خالص بوده که سال‌ها قبل از تولّد رودکی در مجامعِ صوفیه با آن سماع می‌کردند. دو: رباعی، در اصطلاح صوفیه بیشتر بر شعر‌های فلکلوری، یا شعر‌هایی که گویندگانش ناشناخته بوده‌اند، اطلاق می‌شده است و غالباً سرودهٔ مردمِ عاشق‌پیشهٔ کوچه و بازار بوده است. سه: رباعی‌هایی که در حَلَقاتِ صوفیهٔ قرن […]

نصیر بوشهر – محمدرضا شفیعی کدکنی – نخستین بار که با نام نجفِ دریابندری آشنا شدم وقتی بود که در جُنگِ هنر و ادبِ امروز که به همتِ حسین رازی منتشر می‌شد یک شاخه گل سرخ برای امیلی را خواندم که دریابندری ترجمه کرده بود سال ۱۳۳۴ یا ۱۳۳۵ من در آن روزگار طلبه‌ی نوجوانی […]

▪️در سبک‌شناسی اصل صورت است و لاغیر. ادبیات و هنر قلمروِ صورت‌هاست، معنایی وجود ندارد. ▪️در عالم صورت با نُرم (norm) و انحراف از نُرم (deviation from the norm) سروکار داریم. ▪️در تعریف نُرم: نُرم یعنی هنجار. صورت‌هایی که هر شی در عالم خارج یا در ذهن می‌تواند به خود بگیرد. ▪️آنچه در انحراف از […]

▪️کتاب «حیات‌النفوس» اثر اسماعیل بن محمد ریزی و به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه را من خیلی سال قبل خواندم. با شادروان مرحوم استاد زرین‌کوب صحبت کردیم درباره‌اش و ایشان هم با من هم‌عقیده بود که این کتاب ربطی به حکمت اشراق ندارد. ▪️آنچه سهروردی را از فخر رازی یا دیگر حکمای مشاء جدا می‌کند دو مسئلهٔ […]

نصیر بوشهر – آنها که از شعر توقع استعاره و تشبیه دارند، یعنی حوزهٔ تصویر را محدود در این دو گونهٔ رایج تصویر می‌دانند، اغلب در باب شاهنامه اشتباه می‌کنند و می‌گویند شاهنامه نظمی است استادانه، ولی آثار نظامی شعر است. اگر به علت اصلی این عقیدهٔ ایشان بنگریم خواهیم دید که این داوری ایشان […]

نصیر بوشهر – وسه‌لوسکی گفته است « تاریخ ادبیات عبارت است از تاریخ اندیشه‌های اجتماعی در تجربهٔ تصاویرِ شاعرانه و صورت‌هایی که آن را بیان می‌دارد.» از همین سخنِ او به‌خوبی می‌توان درکِ صورتگرایان روس را از مسألهٔ تکاملِ ادبیات به نوعی استنباط کرد. وقتی ما به تاریخ تحولات و به یک معنی تکاملِ شعرِ […]